● فاصله موسیقی
در موسیقی اختلاف زیرو بمی (زیرایی) یا نسبت تواتر میان دو صدا را فاصله گویند. فاصله دو نت پی درپی را متصل و غیر آن را منفصل گویند. بعضی از فاصله های متصل که به هم نزدیک ترند نیم پرده و آنهائی که دور ترند پرده نامیده می شوند. فاصله را همیشه بالا رونده حساب می کنند. هر فاصله به نام شماره نت های تشکیل دهنده آن نامیده می شود.بدیهی است که تعداد فاصله های میانی هر فاصله همیشه یکی کمتر از شماره نام آن است.علامتهای تغییر دهنده علامتهای تغییر دهنده علامتهائی هستند که قبل از نت ها (سمت چپ) قرار گرفته و صدای آنها را به اندازه نیم پرده یا دو نیم ـ پرده کروماتیک بالا یا پایین می برد .
دیز (#) صدای نت بدون علامت را نیم پرده کروماتیک بالا می برد . بمل (b) صدای نت بدون علامت را نیم پرده کروماتیک پایین می برد . دوبل دیز (×) صدای نت بدون علامت را دو نیم پرده کروماتیک بالا میبرد . دوبل بمل (bb) صدای نت بدون علامت را دو نیم پرده کروماتیک پایین می برد .
بکار صدای نت های با علامت یعنی تغییریافته بوسیله دیز وبمل و دوبل بمل را به حالت اصلی بر می گرداند. نیم پرده دیاتونیک و کروماتیک دو نت که هم اسم نبوده و نیم پرده فاصله داشته باشند، نیم پرده دیاتونیک ؛ و دو نت که هم اسم بوده ونیم پرده فاصله داشته باشند، نیم پرده کروماتیک نامیده می شوند. هر پرده از یک نیم پرده کروماتیک (۵کما) ویک نیم پرده دیاتونیک (۴کما) یا بعکس تشکیل شده است. هر کما معادل ۹/۱ پرده است، بنابراین ۹کما تشکیل یک پرده میدهد
● نت های مترادف (آنارمونیک)
دو نت که هم اسم نبوده ولی صدایشان یکی باشد، مترادف یا آنارمونیک نامیده میشوند. اگر نت بم (نت اول ) یک فاصله را نیم پرده کروماتیک پایین یا نت زیر (نت دوم )را نیم پرده کروماتیک بالا ببریم فاصله دورترمیشود ، ولی تعداد فاصله های میانی آن ثابت می ماند.
مثلا اگر فاصله چهارم درست را که از دو پرده و یک نیم پرده تشکیل شده است ، به اندازه نیم پرده کروماتیک دور کنیم تبدیل به فاصله چهارم افزوده میشود. اگر نت بم (اول ) یک فاصله را نیم پرده کروماتیک بالا یا نت زیر (نت دوم) را نیم پرده کروماتیک پایین بیاوریم فاصله نزدیک تر می شود، ولی باز هم تعداد فاصله های میانی آن ثابت می ماند. مثلا اگر فاصله سوم بزرگ را که از دو پرده تشکیل شده به اندازه نیم پرده کروماتیک نزدیک تر کنیم ، به فاصله سوم کوچک تبدیل می شود.
بنابراین،اگرازفاصله بزرگ نیم پرده کروماتیک کسرشودبه فاصله کوچک تبدیل می شود. اگرازفاصله کوچک ودرست نیم پرده کروماتیک کسرشودبه فاصله کاسته تبدیل می شود.(به استثنای یکم درست که کاسته ندارد ). اگربه فاصله بزرگ ودرست نیم پرده کروماتیک اضافه شودبه فاصله افزوده می شود.اگربه فاصله افزوده نیم پردهکروماتیک اضافه شود به فاصله افزوده ترتبدیل میشود. اگرازفاصله کاسته نیم پرده کروماتیک کسرشودبه فاصله کاسته تر تبدیل می شود.
● معکوس فاصله ها
اگرنت بم (اول)یک فاصله رایک اکتاو بالاببریم وبعدازنت زیر(دوم)قراردهیم ویااگرنت زیر (دوم)یک فاصله رایک اکتاو پایین بیاوریم و قبل ازنت بم(اول)قراردهیم،فاصله معکوس می شود. چون شماره فاصله ومعکوس آن عدد ۹ رابه وجودمی آ ورد، بنابر این برای پیدا کردن معکوس هرفاصله کافی است که شماره آن را ازعدد ۹ کم کنیم. ضمنا معکوس فاصله های درست همیشه درست است ومعکوس فاصله های بزرگ همیشه کوچک است وبه عکس. ومعکوس فاصله های کاسته همیشه افزوده است وبعکس. ومعکوس فاصله های افزوده تر همیشه کاسته تر است وبه عکس .
● فاصله های نغمگی (ملودیک )وهماهنگ ( هارمونیک)
دوصدای فاصله اگر پی در پی شنیده شوند فاصله را ملودیک واگر با هم شنیده شوند فاصله را هارمونیک گویند. فاصله های مطبوع ( ملایم ) ونا مطبوع ( ناملایم) فاصله های یکم درست وپنجم درست وهشتم درست را مطبوع کامل وفاصله های سوم بزرگ و سوم کوچک وششم بزرگ وششم کوچک را مطبوع غیر کامل وفاصله چهارم درست را مطبوع مشترک وپنجم کاسته چهارم افزوده را نا مطبوع جاذب وبقیه فاصله ها را نامطبوع گویند.
● فاصله های ساده :
فاصله هائی هستند که حدود آنها ازیک اکتاو تجاوز نکند .
● فاصله های ترکیبی :
هر فاصله که از اکتاو تجاوز کند ترکیبی نام دارد. برای ترکیبی کردن یک فاصله ساده کافی است که نت زیر (دوم ) آن را یک یا چند اکتاو بالا یا نت بم (اول) آن رایک یا چند اکتاو پائین ببریم . کیفیت فاصله های ساده در ترکیبی آنها عوض نمی شود ، یعنی فاصله های درست در ترکیبی درست وفاصله های بزرگ درترکیبی بزرگ وکوچک در ترکیبی کوچک خواهد بود. فاصله ترکیبی همیشه از اضافه کردن یک یا چند عدد ۷ به فاصله ساده آن بدست می آید.مثلا اگر فاصله سوم بزرگ را به اندازه یک اکتاو دورکنیم فاصله دهم بزرگ ،واگر به اندازه دو اکتاو دور کنیم فاصله بزرگ حاصل میشود .
۱۷=۷+۷+۳
۱۰=۷+۳
برای ساده کردن فاصله های ترکیبی نیز باید یک یا چند عدد ۷ از آن کسر کردتا فاصله ساده آن به دست آید. مثلا از فاصله هجدهم درست می توان دو عدد۷ کسر کرد تا عدد چهار باقی بماند و نتیجه چهارم درست شود .
۴=(۷+۷)-۱۸
توضیح : چون فاصله های یکم درست و هشتم درست هر دو فاصله ساده هستند ، فاصله ساده فواصل پانزدهم و بیست و دوم و بیست و نهم میتواند هشتم درست و یا یکم درست باشد
Related posts: