نویسنده :
حامد فتحی نوازنده و مدرس گیتار
info@hamedfathi.com
موسیقی وکپی رایت )در ایران شاید یکی از مباحثی باشد که نه تنها قانونگذاران توجه کافی را به آن مبذول ننموده اند بلکه خود یکی از بانیان نقض حقوق آثار هنرمندان بشمار میرود. شاید جالب باشد بدانید یک قطعه موسیقی برای پخش در رسانه های عمومی اعم از رادیو و تلویزیون و اماکن عمومی مانند رستوران ها و هتل ها و یا حتی آسانسورها هر یک قانون مربوط به خود را دارا میباشد و تمام این قوانین در جهت حفظ حقوق مادی و معنوی صاحب اثر میباشد.
در این قسمت سعی میشود تا بصورت ساده نگاهی مختصر به قوانین کپی رایت در جهان بیندازیم. در مطالب آتی با نگاهی تاریخی به تحیلی این قوانین در خارج و داخل ایران خواهیم پرداخت.
سوالات عمومی :
چه کسی مسوول و ناظر بر رعایت قوانین کپی رایت یک قطعه موسیقی از یک نوازنده میباشد: شرکت ضبط اثر – آهنگساز – ناشر قطعه ؟
در حقیقیت بیش از یک مالک (حقیقی و حقوقی) در یک قطعه از موسیقی وجود دارد. در یک قطعه چندین عامل نقش دارد از جمله آهنگساز قطعه – نوازندگان – شاعر که بعنوان مثال هنرمندان شرکت کننده در یک قطعه (نوازنده یا خواننده) قانون مربوط به خود بعنوان اجرا کننده را دارا میباشد و شرکت یا تهیه کننده از حقوق و قوانین مخصوص به ضبط و انتشار استفده مینمایند. برای پخش یک آلبوم و حتی یک قطعه، اجازه تمامی این عوامل و رضایت آنها طبق قرارداد و رعایت موازین قانونی شرط انتشار آن اثر میباشد!
از کجا متوجه بشویم که مثلا یک قطعه موسیقی را دارای کپی رایت میباشد؟
کلیه آثار موسیقی و ضبط های موسیقی، از زمانی که بوجود آمده اند بمدت ۵۰ سال شامل کپی رایت میباشد (در برخی از کشورها این مدت ۱۲۰ سال میباشد) بعنوان مثال در اروپا نویسندگان و ناشرین موسیقی به مدت ۷۰ سال بعد از مرگ آهنگساز و یا نویسنده کپی رایت آن اثر را محفوظ میدارند (بصورت قانونی) و بعد از آن بصورت آزاد، اثر در اختیار عموم قرار میگیرد.
مثلا شما میخواهید اجرایی از قطعه ۱۸۱۲ Overture چایکوفسکی را ضبط و منتشر کنید، چون بیش از هفتاد سال از مرگ چایکوفسکی میگذرد، شما میتوانید بصورت رایگان این قطعه را بدون پرداخت هیچ مبلغی به وراث و یا ناشرین این آهنگساز منتشر کنید. اما از سوی دیگر کسی نمیتواند اثر شما را کپی کند و بفروش برساند، اینجایست که قانون کپی رایت به کمک شما می آید چرا که این اثر به نام شما ضبط شده است و حقوق و آثار مادی و معنوی آن در اختیار شما میباشد.
اما اگر بخواهید بعنوان مثال کنسرتو آرانخوئز از خواکین رودیگو را اجرا کنید، باید از ناشر وی اجازه این کار را بگیرید و مبلغی را بعنوان حق اجرای اثر پرداخت نمایید.
برای فهمیدن اینکه آیا اثری تحت کپی رایت میباشد، احتیاجی به این نیست که حتما دارای علامت و یا آرم مشخصی مانند : © (P) 2003, Acme Records Ltd باشد این حمایت بصورت اتوماتیک به اجرا در آورده میشود.
اما علامت خاصی برای این منظور وجود دارد: © بصورت سنتی با نشان دادن علامت C در داخل دایره میتوان نشان داد که نت – قطعه – شعر و یا طرح جلد مورد نظر شامل قوانین کپی رایت میباشد. دومین نشان از کپی بصورت علامت P در داخل دایره میشود که مربوط قطعات ضبط شده میباشد.
استفاده از آثار دیگران:
قبل از استفاده از موسیقی و یا هر اثر هنری دیگر در کارتان مطمئن شوید تا اجازه استفاده از آنرا در کارتان را دارید یا خیر، مثلا در ساخت یک فیلم کوتاه استفاده از موسیقی و شعراز دیگران باید اجازه صاحب اثر مورد نظر را کسب نمایید.
اما چگونه و از کجا کسب اجازه نمایید؟
بهترین راه این است که شما انتشاراتی مورد نظر را پیدا کنید، آنها میتوانند شما را راهنمایی نمایید و به نوعی از نظر قانونی ملزم به همکاری با شما میباشند. در کشور امریکا (اگر هنرمند مورد نظر شما در آمریکا باشد ) شما میتوانید به این اتحادیه ها رجوع نمایید: American Society of Composers ، Authors and Publishers ، BMI یا Broadcast Music, Inc ، SESAC
وضعیت و حقوق اعضا در یک گروه:
در یک گروه موسیقی تمامی مسوولیت ها مشخص میشود و توصیه میشود موافقت نامه ای بین اعضا امضا شود تا مشخص شود، چه حقوقی را هر شخص متصرف میباشد. (مثلا تنظیم کننده – ترانه سرا – نوازنده و غیره) و یا در صورت خارج شدن یکی از اعضا ادامه فعالیت گروه به چه صورتی میباشد.
آیا قوانین کپی رایت شامل نام گروه میشود؟
جواب این سوال منفی است، نام ها تحت عنوان -عناوین تجاری – رده بندی میشوند که برای ثبت هر گروه و نامی باید به اداره ثبت نام های تجاری مراجعه نمود.
اجرای عمومی:
در زمینه اجرای قطعات موسیقی در یک کلوب شبانه و غیره در هر کشوری قانون خاصی وجود دارد که میتوان به کشورها و مراجع زیر اشاره نمود:
UK :the Performing Rights Society.
Australia : Australia Phonographic Performance Company of Australia Limited یا PPCA.
The American Society of Composers, Authors and Publishers and SESAC
ضمیمه :
منابع ضمیمه : اینترنت – ویکیپدیا
کپی رایت چیست؟
کپی رایت نوعی حفاظت قانونی از آثار چاپ شده و چاپ نشده ادبی، علمی و هنری است.این آثار به هر صورت که عرضه شده باشند، در حالی که دارای ماهیتی قابل درک باشند- یعنی دیده،شنیده یا لمس شوند، شامل این حمایت خواهند بود. اگر این اثر یک مقاله، نمایشنامه، ترانه، یک حرکت جدید در رقص، کد HTML یا گرافیک کامپیوتری باشد که قابل ثبت بر کاغذ، نوار کاست، CD یا هارد درایو کامپیوتر باشد هم، شامل قانون کپی رایت میشود. قانون کپی رایت به خالق اثر اجازه میدهد تا از حقوق انحصاری تکثیر، اقتباس در شیوه بیان نو (مانند به فیلم تبدیل کردن یک رمان)، پخش و نمایش عمومی اثر استفاده کند. انحصاری به این معنا است که تنها خالق اثر، نه کسی که به نحوی به اثر دسترسی دارد، میتواند از این حقوق استفاده کند.
قانون کپی رایت از چه زمانی آغاز میشود و چه شرایطی دارد؟
قانون کپی رایت از زمانی که اثری در شکلی ملموس به وجود بیاید، شامل آن اثر میشود. برای مثال، یک ترانه سرای ساکن آمریکا، اشعار خود را نوشته، نام خود را امضا کرده و با گذاشتن نشانه Copyright ©در کنار آن تاکید میکند که نویسنده اشعار است. سپس نوشته هایش را در پاکتی گذاشته و به آدرس خودش پست میکند و این پاکت را دربسته نگه میدارد. درواقع شاهد او تاریخ مهر پست بر پاکت است. حالا او با در دست داشتن این نامه، اثر خود را در دفتر کپی رایت آمریکا به ثبت می رساند تا از هرگونه سوئ استفاده حمایت شود. حتا اگر شخصی قبل از ثبت رسمی اثر از آن استفاده کند، او با در دست داشتن پاکت میتواند مالکیت خود را به اثبات برساند.
این مثال درباره آثار دیجیتالی هم صدق میکند به این صورت هنگام حفظ یک اثر در کامپیوتر، تاریخ و ساعت آن هم حفظ میشود و شما با در دست داشتن فایل اصلی همواره میتوانید ثابت کنید که زودتر از شخصی که به نحوی (برای مثال از وب سایت) به اثر شما دست یافته، آنرا به وجود آورده بودید. اگر این شیوه از نظر شما کاستی هایی دارد میتوانید اثر خود را بر روی دیسکت یا CD کپی کرده و به آدرس خود پست کنید. آنرا در جای مطمئنی نگه دارید و در موقع لزوم در حضور شاهد، آنرا باز کنید.
چه زمانی کپی رایت یک اثر به پایان میرسد؟
گاهی اوقات در یک ثبت کپی رایت به چند تاریخ برمی خوریم برای مثال: “© Copyright 1998, 1999 John Smith.” از آنجایی که یک خالق اثر در طول زمان کار خود را تصحیح، تکمیل یا دوباره نویسی میکند، تمام تاریخهای ثبت شده زمان خلق اثر را در دوره های مختلف مشخص میکنند و نشان دهنده زمان پایان گرفتن کپی رایت نیستند.
تاریخ انقضای کپی رایت، بر اساس پیمان برن، حداقل شامل طول حیات خالق آن و ۵۰ سال پس از مرگ او است. این مقدار زمان شامل تمام کشورهای عضو در پیمان برن میشود و هر کشور میتواند زمان بیشتری برای قابل اجرا بودن کپی رایت قائل شود اما این زمان نمیتواند از مقدار تعیین شده در پیمان کمتر باشد. گاهی اوقات در طی یک وصیت رسمی حقوق یک اثر به بازماندگان صاحب آن تعلق میگیرد که البته باید به تایید رسمی رسیده باشد
Related posts: