فلامنکو ، تکامل و دگرگونیها

اختصاصی خانه گیتار ایران

ما در زمانی زندگی می کنیم که آواز ، رقص ، موسیقی فلامنکو و شبکه های فرهنگی آن با سرعت زیاد در حال تغییر هستند. این تغییرات از میانه ی دهه ی هفتاد زمانی که دوران فرانکو در اسپانیا رو به پایان بود شروع شد. اسپانیایی ها در آن زمان فهمیدند که نوع زندگی آن ها طوریست که میتوان به آن ها گفت از زمان عقب هستند. در همان زمان وضعیت فکری در سراسر جهان در حال تغییر بود . مهمترین علت آن به وجود آمدن انقلاب ارتباطی و ظهور ماهواره ها بود که همه نقاط این “دهکده ی جهانی” را به هم مرتبط میکرد.

همزمانی این دو رویداد باعث تغییرات زیادی در اسپانیا شد. یکی از تاثیرات مهم موسیقایی آن زمان همکاری Paco de Lucia و Camaron da la Isla بود. آن ها در کنار افرادی مثل Loli y Manuel ، Manzanita، Las Grecas و خیلی های دیگر نه فقط ساختار موسیقایی فلامنکو بلکه ادبیات و نوشتار این نسل و ژانر آن را هم تغییر دادند. آواز ها نوع زندگی و تجربیات مردم را بازتاب می دادند. با ازادی های جدید اجتماعی و دسترسی بیشتر به موسیقیهای جهانی و برنامه های تلویزیونی خیلی از هنرمندان جوان نسل جدید در باره ی چیزهایی مثل گل ها ، عشق به هستی و تم هایی می نوشتند که تا آن زمان یا به آن صورت نوشته نشده بودند یا از آن زاویه به آنها پرداخته نشده بود.

frontal فلامنکو ، تکامل و دگرگونیها

بعضی از آواز های فلامنکو که در آن زمان نوشته شده بود هنوز به تم ها و ذهنیتهایی از جنگ داخلی اسپانیا می پرداختند. آواز سرایان شروع به استفاده از اشعار فدریکو گارسیا لورکا کردند که در سال ۱۹۳۶ توسط حکوت فاشیستی فرانکو به قتل رسیده بود.
در دهه ۱۹۷۰ اهنگسازان فلامنکو شروع به استفاده از وصلهای هارمونیک Jazz و الگوهای ریتمیک موسیقی آمریکای جنوبی کردند. استفاده از درام ها و سازهای کوبه ای مختلف، کی برد، کنترباس، فلوت و سازهای دیگر تاثیر زیادی در جهت حرکت این موسیقی داشت. همچنین هنر رقص هم شروع به تغییر کرد. رقاص ها شروع به یاد گیری فرمهای رقص مدرن و جز و انواع دیگری که به تازگی به انها دسترسی پیدا کردند ، شدند.

قبل از این تغییرات ،رقص ، موسیقی و هنر فلامنکو بر طبق صحبت قدیمی ها وسیله ای برای صدور تصویری از اسپانیا بود که فرانکو می خواست – اسپانیایی که همه خوشحال هستند و جیپسی ها و همه ی افراد در سر جای خودشان در نوعی توازن اجتماعی زندگی می کنند. اما حقیقت بسیار غریب تر و خونین تر از آن بود که حتی نویسندگان داستان هایی تخیلی بتوانند آن را بنویسند. جالب آن است که هنوز نسلی از اسپانیای ها هستند که احساس می کنند زندگی زیر حکومت فرانکو برای آن ها بهتر بود. چیزی شبیه احساس کمونیست های روسی که احساس می کنند در هنگام رژیم استالین اوقات بهتری داشتند.

خیلی از اسپانیایی ها تصدیق می کنند که Lola Flores (رقصنده، خواننده و بازیگر مشهور اسپانیایی) نماینده ی خوش نیت ژنرال فرانکو بود. او در خیلی از فیلم های اسپانیایی، مکزیکی و آمریکای جنوبی حضور داشت. دهه چهل پنجاه و شصت بهترین دوران گروه های رقص مانند و افرادی مثل Jose Greco, Antonio ، Ballet de Madrid, Luisillo, Jimenex-Vargas, Lola Montes و Carmen Amaya بود- کسی که هنوز هم به عنوان نابغه ای در فلامنکو از او یاد می شود ، وی از اولین زنان رقصنده فلامنکو بود که حرکات پیچیده ی پا انجام می داد و شلوار بخ پا می کرد

باید گفت که خیلی از افرادی که در هنر بودند ناقوس مرگ تورهای گروه های رقص را کمبود بنزین در اواسط دهه ی هفتاد می دانند که علت آن کاهش تولید نفت توسط کمپانی های نفتی به منظور بالا بردن قیمت آن بود. این اولین بار نبود که سیاست و اقتصاد روند تکامل فلامنکو را تغییر می داد.

در ۱۴۹۲ در زمان پادشاهی شاه کاتولیک فردیناند پنجم و ملکه ایزابلا( همان کسی که به کرسیتف کلمب برای پیدا کردن طلا، ادویه جات و سرخ پوستان بلیط یکسره دریا نوردی از غرب به شرق داد) دستور دادند که هر کس در قلمرو آن ها زندگی میکند باید کاتولیک شود. اجرا نکردن این حکم با مجازات های مختلفی همراه بود که شدید ترین آن مرگ در آتش بود.

بیشتر این مجازات ها توسط مفتش عقاید اسپانیایی ژنرال Torquemada و گروه او صورت گرفت.به ندرت در کتاب های تاریخی ذکر شده است که هزینه سفر کریستف کلمب به “دنیای جدید” از اموال ضبط شده ی یهودی هایی که از تغییر مذهب به آیین کاتولیک سر باز زدند ودر نهایت در سال ۱۴۹۲ از اسپانیا اخراج شدند، تامین شد .

حتی اگر هم آن ها تغییر مذهب می دادنند متضمن آن نبود که زندگیشان مثل گذشته باشد. بنابر این وقتی فردیناند و ایزابلا این حکم را کردند جهنمی بر پا شد. فقط یهودی ها نبودند که باید تغییر مذهب می دادند. کولی ها(جیپسی ها) ، مسلمانان و هر کسی که آن موقع در اسپانیا زندگی می کرد این حکم شامل او می شد. اصلا مهم نبود که شما چه مقدار ثروت داشته باشید یا در چه منصب اجتماعی باشید.

برای مثال حتی یهودیانی که در کاخ پادشاه از خزانه مراقبت می کردند باید تغییر مذهب می دادند. عقیده بر این است که به خاطر این حکم گروهای مختلف قومی و نژادی برای کمک به هم گرد هم آمدند و از این ادغام شدن فرهنگها، فلامنکو متولد شد.
چیزی که خیلی ها با آن موافق هستند این است که مکان ظهور هنر فلامنکو از شهر Jerez de la Frontera است.

شهر کوچکی با فاصله یک ساعت با قطار از شهر ساحلی کادیز Cadiz. علت اصلی شهرت شهر Jerez به خاطر بزرکترین تولید کننده بودنSherry(شراب تلخ اسپانیایی) در جهان است. همچنین آن جا به عنوان پایتخت اسب اسپانیا با حضور Real Escuela Andaluza del Arte Ecuestre – مدرسه ی سلطنتی هنر اسب سواری آندالوسیا- شناخته می شود. آن جا افتخار نگهداری زیبا ترین و بهترین نژادهای اسب را داراست. و همانطور که یک نفر اهل خِرز گفته بود ، همه ی چیز های اسپانیایی از خِِرِز می آید:
شری یا شراب (Sherry) ، اسبها و فلامنکو.

spain3 فلامنکو ، تکامل و دگرگونیها

تاریخ شهر خرز به عصر پارینه سنگی یا همان عصر هجر بر می گردد. در ۱۱۰۰ قبل از میلاد فینیقی ها وارد آن جا شدند. رومی ها از قرن دوم قبل از میلاد تا قرن چهارم بعد از میلاد بر آن جا حکومت می کردند. با سقوط حکومت رومی ها به دست بربرها شهر رومی Seret به نام Seritium تغییر یافت. در سال ۷۱۱ باز هم شهر تسخیر شد و این دفعه به وسیله ی مسلمانان. نام آن بار دیگر بهSherish تغییر یافت که نام امروزی آن خرز(Jerez) از آن گرفته شده است. جالب توجه این که Sherish ریشه ی کلمه Sherry در زبان انگلیسی نیز هست.
اگر بخواهیم جستاری در مورد هنر فلامنکو داشته باشیم باید از نقطه ی آغاز آن شروع کنیم و آغاز آن Cante- فرم های آواز- آن است. خیلی ها معتقدند که اولین Ilanto- سرود، آواز- در خرز شنیده شده است. این سرودها بیانگر بدررفتاری و ظلم نسبت به افرادی که در حومه خرز مانند Santiago،La Plazuela و San Miguel ،بود. خالقان Cante آمیزه ای گروه های مختلف قومی و فرهنگی مانند: یهودیان، مسلمانان، مسیحیان و کولی ها بودند.
خیلی ها عقیده دارند که محرک نهایی همجوشی این عناصر کولی ها بودند. اگر چه کولی ها تنها نماینده ی فلامنکوی مدرن نیستند ، عقیده ی خیلی ها بر آن است که آن ها مشعل اصلی آن را زنده نگه داشته و به نسل های بعدی انتقال می دهند. البته باید گفت اجرا کنندگان غیر کولی –Payo- زیادی هستند که به بزرگی از آن ها یاد می شود اگر که پایه این هنر را که همان Cante است به خوبی درک کنند. امروزه کتاب های زیادی در این مورد نوشته شده ولی تعداد کمی از آن ها نوشته ی خود کولی هاست و معمولا به زبان انگلیسی نیستند. دو نوع مردمان فلمنکو وجود دارند : آنهایی که آن را یاد می گیرند و آن های که آن را زندگی می کنند. چونانکه یک کولی (جیپسی) معاصر گفته بود ” داستان ما را کسانی نوشته اند که بر ما مسلط شدند و نه خود مردمان ما”

عناصر موسیقی فلامنکو از قبیل ملودی، ریتم و آلات موسیقی ارتباط خود را با فرمهای بیزانسی و عربی جدا کرده اند. مدارک زیادی گواه بر ارتباط آن با مناجات های یهودیان اسپانیا هست. رومانس ها، آواز های مسیحی همچنین از عوامل مهمی به شمار می آیند.

اگر چه جنبه های مختلفی از فلامنکو هست ولی همه ی آنها بر پایه ی یک چیز هستند و آن “زندگی” است . تقریبا ۵۰۰ سال از طریق تغییرات تکاملی و انقلابی طول کشید تا فلامنکو به شکل امروزی آن بسط یابد. حال چرا این روند تکامل در زمان ما بسیار مهم است؟ چون که بسیاری از متخصصین بر این عقیده اند که چیزی که هم اکنون در حال وقوع است نه فقط سیر طبیعی تکامل فلامنکو را تحت تاثیر قرار می دهد بلکه در به پایان رسیدن و مرگ آن هم کمک می کند. بعضی های دیگر طور دیگری استدلال می کنند. این تضادها از جنبه های گوناگون مختص فلامنکو است.

برای مثال در حال حاضر می توان در اسپانیا فرم موسیقایی به نام “رپ فلامنکو” پیدا کرد. هنرمندان سنتی فلامنکو آن را به عنوان یک رابطه ناروا ونامشروع با فلامنکو می دانند و رد می کنند. حال اگر کسی پایه های موسیقایی آن را مورد بررسی قرار دهد مسلما به ریشه های آن در فلامنکو میرسد. بنابر این شاید این هر چند برای شاخه های پایینتر و قدیمی منزجر کننده باشد نشانگر شاخه ای جدید از این خانواده باشد.

فلامنکو از تلاطم فرهنگهایی که در زیر سختی با هم مخلوط شده بودند بیرون آمد و طی قرن ها تحت تاثیر عوامل سیاسی و قومی شکل گرفت. حال باید دید که اوضاع حال حاضر جهان طعم جدیدی به این اختلاط فرهنگی و تکامل فلامنکو میدهد یا فنا را از طریق یکی شدن فرهنگهای جهان به آن تحمیل میکند.

این مطلب را به اشتراک بگذارید: