فصلنامه ی هنر- شماره شصت و چهار
( شریف لطفی )
نخستین رو خوانی نت های موسیقی « دشیفراژ خوانی» و نخستین اجرای نت های موسیقی یا ساز « دشیفراژ نوازی » نامیده می شود که آن ها را به ترتیب می توان « یکباره خوانی » و « یکباره نوازی» نیز نامید.در عمل « دشیفراژ» فرد به هیچ وجه مجاز به اجرای دوباره و یا چندباره نت های موسیقی نمی باشدو بنابراین برای اینکه وی بتواند د راولین بار به بهترین نحو از عهده ی اجرای نت های موسیقی برآید, لازم است در راستای دست یابی به دو موضوع؛ یکی تقویت و گسترش سابقه سازی های عمیق از مباحث نوشتاری و غیر نوشتاری موسیقی در ذهن و دیگری تقویت تحرک چشم برای رؤیت سریع نت های موسیقی اقدام به تمرینات لازم به صورت گسترده و همه جانبه بنماید. موضوع سومی نیز لازم است به دو موضوع اشاره شده افزوده شود و آن تقویت ماندگاری ذهن در رابطه با موارد نوشتاری و غیر نوشتاری آثار موسیقی به هنگام اجرای « دشیفراژ» است.
با توجه به توضیحات اشاره شده سه موضوع کلیدی یاری دهنده به عمل « دشیفراژ» به ترتیب زیر خواهند بود.
الف- تقویت و گسترش مسبوقات ذهنی
ب- تقویت تحرک چشم.
پ- تقویت ماندگاری ذهن.
تمرین دشیفراژ خوانی ( یکبار. خوانی) همواره لازم است مقدم بر تمرین « دشیفراژنوازی » ۰ یکباره نوازی) در دستور کار فراگیری « دشیفراژ» قرار گیرد.
« دشیفراژ خوانی» ( یکباره خوانی ) را می توان به دو صورت؛ نخست « دشیفر پارلاتی نت های موسیقی » و سپس « دشیفر کانتاتی نت های موسیقی » به انجام رسانید.
دشیفر نوازی ( یکباره نوازی ) را نیز می توان به دو صورت نخست؛ « دشیفر پارلاتی نت های موسیقی» همراه با نشان دادن موقعیت آن نت ها روی سیم ساز و یا کلید ساز ( بدون دمیدن, آرشه کشیدن و یا مضراب زدن) اقدام نمود و سپس اعمال ذکر شده را همراه با دمیدن, آرشه کشیدن و یا مضراب زدن به انجام رسانید.
نوازندگان سازهای کلاویه دار و سازهایی مانند: سنتور, قانون و مشابه آن ها انجام دو مرحله ی اشاره شده در بالا را نخست به تفکیک دست چپ و راست به نوبت انجام می دهند و آنگاه با هر دو دست همزمان عمل « دشیفراژ» را تمرین می نمایند.
اکنون می پردازیم به شرح سه موضوع یاری کننده ی عمل دشیفراژ همراه با توضیح زیر مجموعه های آن ها.
تقوییت و گسترش مسبوقات ذهنی:
سابقه سازس هر چه عمیق تر از مباحث متنوع نوشتاری و غیر نوشتاری موسیقی در ذهن, موجب شناسایی هر چه سریع تر و آسان تر آن ها توسط حافظه به هنگام عمل « دشیفراژ» خواهند شد که از راه تمرین فرد یا یکایک مراحل زیر حاصل می گردد.
الف: نوشتاری ها
۱) ریتم: ایجاد زمینه های ذهنی مطلوب از تصاویر متنوع و متعدد اشکال ریتم و در نتیجه دستیابی به درک آسان نسبت به آن ها مستلزم بررسی و تجزیه و تحلیل همه جانبه فرد از انواع ریتم یعنی: ساده, ترکیبی, بدون سکوت, و در نهایت ریتم های مختلف ( لنگ) می باشد.
۲) اینتروال: درک و پذیرش تونالیته اثر مورد نظر, برای کسی که عمل « دشیفراژ» را انجام می دهد, نخستین نیاز در بخش اینتروال محسوب می گردد. پس از این نیاز, تسلط وی بر نت های « آلتره» موضوع مهم بعدی این بخش می باشد. بدیهی است تشخیص ِ به هنگام فرد نسبت به اتفاق « مدولاسیون» در اثر مورد نظر, رکن سوم از توانایی های وی در عمل دشیفراژ به حساب می آید.
۳) تمپورال, مترونومیک: فرد اجرا کننده « دشیفر» لازم است ادراک خوبی از تمیز تمپو ارائه شده در اثر مورد نظر را کسب نماید و پر واضح است که وی پس از حصول تمپو مورد نظر بتواند آن را ثابت ( بدون کند و یل تند شدن) به روال« مترونومیک» ادامه دهد.
۴) دینامیک: شدت و ضعف صدا در آثار مورد نظر برای « دشیفراژ» به دو گونه یک باره و تدریجی بروز می نماید. بنابراین فرد اجرا کننده ی دشیفر لازم است در زمینه موارد متنوع « دینامیک» سابق سازی های خوبی در ذهن به وجود آورد.
۵) آگوگیگ: این مورد نیز مانند مورد « دینامیک» می تواند به دو صورت تدریجی و یک باره, تمپو ارائه شده در آثاری مورد نظر برای « دشیفراژ» را تندتر و کندتر نماید. بدیهی است هر گونه سابقه سازی های ذهنی فرد نسبت به تمام موارد« آگوگیگ» , رویارویی یک باره با آن ها را به هنگام « دشیفراژ» برای وی سهل تر می نماید.
ب: غیر نوشتاری ها:
۱) اکول: شیوه ی انجام و چگونگی مرتبط شدن فرد اجرا کننده موسیقی با ساز, آواز, رهبری ارکستر و … را اکول گویند.
اکول به هنگام عمل دشیفراژ معمولاً دستخوش بی توجهی و با کم التفاتی محسوس فرد اجراء کننده « دشیفر» می شود. بنابراین رعایت و پایبندی به اصول مقرر شده در رابطه با اکول یکی از الزامات, به هنگام عمل« دشیفراژ» به حساب می آید.
۲) سونوریته: سونوریته را در معنی لغوی « پرآهنگی» گویند. صدادهندگی مطلوب و زیبا در ساز, آواز ارکسترو …. صدای « سونور» نامیده می شود.
«سونوریته» نیز مانند « اکول» به هنگام عمل « دشیفراژ» کیفیت مطلوب و زیبای خود را از دست می دهد. بنابراین توجه به این نکته در هنگام اجرای « دشیفر» امری ضروری و اجتناب ناپذیر خواهد بود.
۳) موزیکالیته: اجرای موسیقایی آثار یعنی رعایت نمودن بسیاری از نکات و ظرایف مقرر شده در اصول اجرا برای این امر و به عبارتی دیگر یعنی « موزیکال» اجرا نمودن آثار موسیقی.
این که اجرا کننده « دشیفر» بتواند در اولین مرتبه ی ارتباط اجرائی خود با نت ها در آثار موسیقی, آن ها را کاملاً « موزیکال» نیز اجرا نماید, بدون تردید انتظاری بس دشوار و پیچیده به نظر می رسد. با این حال از اجرای یک « دشیفراژ» جامع و کامل چنین انتظار میرود که فرد اجرا کننده « دشیفر» اثر موسیقی مورد نظر را با رعایت کامل نکات و ظرایف « موزیکالیته» اجرا نماید.
تقویت تحرک چشم.
ضرورت وادار نمودن چشم برای حرکت به جلو به هنگام مطالعه, بدین معنی است که چشم, خود به خود میل حرکت به جلو را ندارد. بنابراین تعقیب نحوه ی عاجل نت های موسیقی توسط چشم امری است ممارستی و لزوماً با تمرینات متعدد و متنوع به شرح ارائه شده, حاصل می گردد.
الف: الگوهای ریتم.
هر خط ریتم متشکل است از الگوهای متنوع ریتم که در کنار هم نوشته می شوند. با بهره جویی از حافظه موقت و بنابر وادار نمدن چشم به دیدن الگوی ریتم قبلی روی الگوی ریتم بعدی و تداوم بخشیدن به این امر تا انتهای خط ریتم نوشته شده, عمل تحرک چشم به جلو را تا دستیابی به توانائی های لازم در این زمینه, ممارست می نماییم.
بنابر تعریف ارائه شده, نقطه ی دید چشم فرد, همواره در یک مرحله جلوتر از اجرای هر الگوی ریتم قرار خواهد گرفت. به عبارتی : زمانی که فرد در حال اجرای یک الگوی ریتم می باشد, در این زمان نگاه چشم وی روی الگوی بعدی ریتم قرار می گیرد و بدین ترتیب این عمل تا انتهای خط ریتم نوشته شده ادامه می یابد.
مورد اشاره شده را روی چهار نوع از خط ریتم به ترتیب آمده در زیر به اندازه ی لازم تمرین می نمائیم.
• خط ریتم ساده بدون سکوت
• خط ریتم ترکیبی بدون سکوت
• خط ریتم ساده با سکوت
• خط ریتم ترکیبی با سکوت
• خط ریتم مختلط ( لنگ)
ب: نت های اینتروال.
یک ردیف از نت های اینتروال را که به صورت فواصل متصل ( پیوسته) بر روی پنج خط حامل نوشته شده است, در مقابل دیدگان خود قرار می دهیم. اکنون به همان ترتیبی که در رابطه با الگوهای ریتم در خط ریتم تاکید شده است, نام هر نت اینتروال لازم است روی نت بعدی ذکر گردد. به عبارتی دیگر زمانی که فرد در حال گویش نام یک نت اینتروال است, در این زمان نگاه چشم وی نت اینتروال بعدی قرار می گیرد و بدین ترتیب این عمل تا انتهای خط اینتروال نوشته شده, ادمه می یابد.
تمرین اشاره شده لازم است روی خط اینتروال به صورت منفعل ( پرش) نیز انجام گیرد. بدیهی است انجام این تمرین برای فرد با توجه به پرش نت ها به مراتب دشوارتر از حالت پیوسته نت های اینتروال خواهد بود.
تمرینات ارائه شده در بخش « تقویت تحرک چشم» باعث تقویت هرچه بیشتر حافظه موقت نیز خواهد شد.
تقویت ماندگاری ذهن.
حضور بدون وقفه ( ماندگاری) ذهن در مسیر انجام هر مورد را می توان « توکِز » نامید. بنابراین دامن زدن به هر چه طولانی تر شدن مسیر انجام یک مورد همراه با تعقیب بدون وقفه ی ذهن را می توان به منزله ی ممارست فرد برای دستیابی وی به تمرکز پایدار قلمداد نمود.
بدون تردید, در عمل « دشیفراژ » نیاز وافر فرد به تمرکز پایدار امری است بسیار ضروری و اجتناب ناپذیر.
وقتی با نت هایی از موسیقی روبه رو می شویم که تا پیش از آن هیچ گاه آن ها را بدان ترتیب رؤیت ننموده و اجرا نکرده ایم و اکنون با انتظاری بس گسترده و دشوار می خواهیم یکایک موارد اشاره شده در فوق نیز, در اثر موسیقی مورد نظر برای « دشیفراژ» تحقق یابد, بدیهی است نیاز فرد اجراء کننده « دشیفر» به امر تمرکز کاملاً مشهود و نمایان می گردد.
حضور بدون وقفه ی ذهن ( ماندگاری ذهن) در مسیر انجام یک مورد را می توان با استفاده از تمرینات ارائه شده در زیر به تدریج تقویت نموده و تداوم بخشید.
الف: شمارش معکوس اعداد.
پیگیری شمارش معکوس اعداد, مستلزم توجه ذهن به ترتیب معکوس آنان در پی هم است. این مورد که لازم است با رعایت « تمپو» معین انجام پذیرد خود باعث تمرین حضور بی وقفه ذهن در فرد خواهد شد. به این تمرین باید به سه روال اشاره شده در زیر تا پیش از رسدن موضوع به حافظه طوطی وار فرد, پیگیری و اقدام شود.
• شمارش معکوس اعداد به صورت پیوسته.
• شمارش معکوس اعداد به صورت دهگان.
• شمارش معکوس اعداد به صورت صدگان.
ب: الگوهای دوتائی, سه تائی, برودری و گرافیکی.
۱ ) گام ها
گویش اسامی نت های گام چه به صورت بالارونده و یا پایین رونده به روال دوتایی, سه تایی, برودری و فیگورهای گرافیکی نیز مستلزم معطوفیت ذهن فرد نسبت به ترتیب انجام آن ها در پی هم است.
بدبهی است این الزام نیز می تواند در جهت تمرین حضور بی وقفه ( ماندگاری) ذهن و تداوم بخشیدن به آن کمک بسیار مؤثر و فراوانی بنماید.
مشروط بر اینکه اجرای این تمرین همواره برخوردار از « تمپو» معین و ثابت نیز باشد.
۲ ) فواصل متنوع.
ذکر اسامی نت های متنوع به صورت دوتایی, سه تایی, برودری و فیگورهای گرافیکی نیز لزوم توجه و پیگیری ذهن فرد نسبت به چگونگی ترتیب انجام آن ها را در پی خواهد داشت. بدین ترتیب طول زمان توجه ذهن فرد در نتیجه ماندگاری پیگیرانه آن از راه تمرینات با رعایت تمپو ثابت به مرور بیشتر خواهد شد. بدیهی است انجام این تمرینات برای دستیابی فرد به امر حضور پایدار و بدون وقفه ذهن وی به هنگام عمل « دشیفراژ» بسیار مفید و مؤثر خواهد بود
هیچ مطلب مرتبطی وجود ندارد