ی ۱۱م, ۱۳۸۸

البته ارائه تعریفی دقیق از کنسرتو در یک مقاله کوتاه قطعاً امکان پذیر نیست، اما شرح مختصری از این فرم را تا جایی که بتواند در جایگاه مقدمه یک خبر موسیقایی، راهگشا و مفید باشد، ارائه خواهیم کرد:

 تعریفی دقیق از كنسرتو!گفت و گوی سازها؟

کنسرتو به طور کلی به قطعه موسیقی ای اطلاق می شود که در آن سازهای اجرا کننده در دست کم دو موضع متقابل یا متعامل قرار گیرند.بدین شکل که این دو موضع در طول اجرای قطعه به شکلی، داد و ستدی موسیقایی انجام می دهند.

در اغلب آثار «کنسرتو» یکی از دو موضع مورد بحث تنها از یک ساز تنها «سولو» تشکیل یافته اند و در مقابل، موضع دیگر، متشکل از تقریباً یک ارکستر کامل است. به عبارتی دیگر، در این نمونه، یک ارکستر در کنار یک ساز تکنواز به اجرای موسیقی می پردازند. تعامل بین این دو می تواند حالتی سؤال و جواب گونه داشته باشد، یا بدین شکل که یکی از این دو گروه بخش اصلی موسیقی را اجرا کند، در حالی که گروه دیگر به همراهی آن می پردازد. ترکیبهای دیگری نیز در شیوه تعامل دو گروه سازی که یک کنسرتو را اجرا می کنند، می توان متصور شد که البته ذکرشان در این فرصت، چندان ضروری نیست.

حال اگر ساز تک نواز در یک اثر کنسرتو، یک ویولن باشد، آن قطعه موسیقی، کنسرتو ویولن خوانده می شود؛ به همین صورت اگر ساز تک نواز یک پیانو باشد، بدان معنی است که فرم موسیقی مذکور یک کنسرتو پیانو است.

در میان مصنفانی که به تصنیف آثار کنسرتو پرداخته اند، «ویوالدی» و «موتسارت» تقریباً از دیگران پرکارتر بوده اند، اما تعدادی دیگر از آهنگسازان موسیقی کلاسیک نیز بوده اند که به رغم ساختن اندک قطعاتی در این فرم، سهم بسزایی در تکامل آن داشته اند. از میان این تصنیف گران می توان به باخ، بتهوون، مندلسون، برامس، شومان و بسیاری دیگر اشاره کرد. یکی از مرسوم ترین اشکال فرم کنسرتو، در واقع کنسرتو پیانو ( Piano Concerto ) است. ساز پیانو با ویژگی های منحصر به فرد خود چه از لحاظ گستره صوتی و چه از منظر صدادهی و انعطاف پذیری، بسیار مورد توجه آهنگسازان بوده و شاهکارهای بسیاری برای اجرا توسط آن نوشته شده است؛ من جمله آثار بی شماری به فرم کنسرتو پیانو!

اما در اینجا باید به قطعه به خصوصی در این ژانر، اشاره ای ویژه داشته باشیم، یعنی کنسرتو پیانو شماره ۳ اثر سرگئی راخمانینف. راخمانینف آهنگساز بزرگ روس که خود پیانیست سرشناسی بود، و امروزه از او به عنوان یکی از بزرگترین نوازندگان سده بیستم یاد می شود، چهار اثر به فرم کنسرتو پیانو تصنیف کرده است.

از میان این چهار اثر، کنسرتو پیانو شماره ۲ به لحاظ معیارهای موسیقایی، اثری است که جزو شاهکارهای بی بدیل موسیقی رمانتیک متأخر محسوب می شود و جزو محبوب ترین آثار موسیقی دوستان به شمار می رود.

در کنار این قطعه، کنسرتو پیانو شماره ۳ نیز از لحاظ شهرت با کنسرتو پیانو شماره ۲ همطراز است اما دلیل شهرت این اثر از راخمانینف، صرفاً ملاحظات موسیقایی صرف نیست، بلکه دشواری اجرای این قطعه، یعنی کنسرتو پیانو شماره ،۳ آن را به نماد یک قطعه خوفناک برای نوازندگان بدل کرده است. میزان دشواری اجرای این اثر طولانی که مدت اجرای آن به طور متوسط حدود چهل دقیقه به درازا می کشد، تا بدانجا است که چندی پیش فیلمی براساس همین قطعه به نام «شاین» ساخته شد و هنرپیشه نقش اول مرد نیز در این فیلم به دریافت جایزه اسکار نایل شد. این فیلم زندگی واقعی یک پیانیست تقریباً مشهور استرالیایی به نام دیوید هلفگات را به تصویر می کشد؛ او در کودکی به تشویق خانواده و مخصوصاً پدرش به فراگیری نواختن پیانو پرداخت.

پدرش که در عین حال مردی سختگیر بود همواره آرزو داشت تا پسرش در آینده به پیانیست مشهوری بدل شود. آرزوی پدر به مرور زمان حالت بیمارگونه ای به خود گرفت. آرزوی او به این خلاصه شد که پسرش روزی بتواند کنسرتو پیانو شماره ۳ راخمانینف، این قطعه وحشتناک، را بنوازد.

بدین شکل فرزند را به شدت زیر فشار تمرین پیانو و نیز کنترل پدرانه قرار داد. فرزند پس از سالیان توانست آرزوی پدر را برآورده کند و با موفقیت این کنسرتو پیانوی شاهکار ولی به واقع دشوار را تک نوازی کند به این قیمت که او زیر فشار روانی که پدر، تنها از روی محبت، به وی تحمیل کرده بود و نیز زیر فشار دشواری و تمرین اجرای کنسرتو پیانوی شماره ۳ راخمانینف، ناگهان پس از اجرا، دچار حمله ای عصبی شد و چندی بعد در حالی از بیمارستان مرخص شد که درصد قابل توجهی از مخیله خود را از دست داده و به فردی نیمه دیوانه بدل گشته بود.

جدا از وقایع و داستان فیلم »شاین»، کنسرتو پیانو شماره ۳ راخمانینف به قطعه ای تبدیل شده است که بسیاری از پیانیستهای برجسته امروزی برای نشان دادن توان نوازندگی خود، با آن دست و پنجه نرم می کنند. گویی توفیق در اجرای این اثر نه فقط موفقیتی فردی، بلکه افتخاری ملی محسوب می شود. در اغلب مسابقات معتبر نوازندگی پیانو در سراسر جهان، خیلی به ندرت اتفاق می افتد که در مرحله فینال دست کم یکی از شرکت کنندگان، برای نشان دادن توان نوازندگی خود، این کنسرتو را اجرا نکند.

خود راخمانینف پس از اتمام تصنیف اثرش، آن را به «ولادیمیر هوروویتس» پیانیست نامدار روس داد تا افتخار نخستین اجرای آن را به وی اعطا کند و آن طور که از نقل قولها استنباط می شود، هوروویتس در اجرای این قطعه کاملاً سربلند بیرون آمده است. البته ما این اقبال را داریم که اجرای این اثر خیره کننده را که توسط خود راخمانینف در سال ۱۹۳۹ ضبط شده است، از طریق سی دی گوش کنیم. به رغم قدیمی بودن این اجرا، شاید بتوان نفیس ترین دانست اش.

هفته پیش مصادف با اواسط سپتامبر سال ،۲۰۰۵ پیانیست سرشناس روس، یه فیم برونف مان، این کنسرتو را طی کنسرتی به همراه ارکستر سمفونیک کلیولند نواخت که ظاهراً بسیار مورد توجه منتقدین و موسیقی شناسان قرار گرفته است. برونف مان در سال ۱۹۵۸ در اتحاد جماهیر شوروی متولد شد و از کودکی نواختن پیانو را آغاز کرد و تاکنون رسیتالهای بی شماری در سراسر جهان اجرا کرده است. او از ابتدای فعالیت حرفه ای خویش توجه ویژه ای به اجرای آثار آهنگسازان هموطنش داشته و اجرای قطعات ایشان را همواره در اولویت قرار داده است. یکی از معتبرترین اجراهایی که از مجموعه سوناتهای پروکوفیف تاکنون صورت گرفته، به همت و توسط برونف مان بوده است.

در برنامه کاری این پیانیست، اجرای آثار موسیقی مجلسی جایگاه ویژه ای به خود اختصاص داده است که وی طی آنها به تفسیر آثار این ژانر که متأسفانه از سوی بسیاری از تک نوازان سرشناس نادیده گرفته می شود، می پردازد.
طی برنامه های زمان بندی شده، برونف مان، اجرای کنسرتو پیانو شماره ۳ راخمانینف را به همراه ارکسترهای دیگر نقاط جهان، تکرار خواهد کرد.

 

بابک بزرگ زاده :نویسنده
روزنامه ایران :منبع

این مطلب را به اشتراک بگذارید:
cloob تعریفی دقیق از كنسرتو!گفت و گوی سازها؟ viwio تعریفی دقیق از كنسرتو!گفت و گوی سازها؟ twitter تعریفی دقیق از كنسرتو!گفت و گوی سازها؟ facebook تعریفی دقیق از كنسرتو!گفت و گوی سازها؟ google buzz تعریفی دقیق از كنسرتو!گفت و گوی سازها؟ google تعریفی دقیق از كنسرتو!گفت و گوی سازها؟ digg تعریفی دقیق از كنسرتو!گفت و گوی سازها؟ yahoo تعریفی دقیق از كنسرتو!گفت و گوی سازها؟

Related posts:

  1. بررسی کنسرتو آرانخوئز Concierto de Aranjuez